बॉडी...

स्मशाना जवळून वाहणाऱ्या नदीने
आत्तापर्यंत शेकडो टन
हाडांपासून बनलेली राख
आणि
अर्धवट जळून उरलेली काही हाडं
घेतलेली आहेत
आपल्या पोटात
सोबत खरपूस वास येणारी 
जळालेल्या लाकडांची
उरलेली राख....

ती मूक साक्षीदार असते
या सगळ्या घटनांची
ती वाहताना बोलत असते
पण आपल्याला ऐकू येते ती,
फक्त
खळखळ.... 

नातं एकदमच बदलतं
जिवंतपणीचा काका,मामा,आप्पा
मेल्यावर एकदम गायब होतो
मेंदूमधून
छोट्याश्या स्क्रीनवरून
नंबर डिलीट व्हावा तसा
नातेवाईकांना फोन लावताना
मग आपसूक तोंडातून बाहेर पडतं,
डॉक्टरांनी,
बॉडी लवकर हलवायला सांगितलीये....
  
जगताना
जसा आधार हवा असतो
तसा
मेल्यावरही हवा असतो
नाही तर मृत शरीर जळताना
कोणतीच जिवंत बॉडी
उभी राहिली नसती
कवटी फुटायची वाट बघत
लाकडाचा आधार असतो
म्हणून तर जळतं मृत शरीर
व्यवस्थित
दुसऱ्या दिवशी सावडायला...
  
भारीच आहे ना,      
जेव्हा झाड जिवंत असतं
तेव्हा त्याला झाड म्हणतात
आणि तोडलं कि
लाकूड
माणूस जिवंत असताना माणूस म्हणतात
अन
मेल्यानंतर
बॉडी...

- सुरेश तुळशीराम सायकर
     

आत्मा की मौत..

आत्मा की मौत पर
शरीर सुन्न सा रह गया...

मन तो रुकने का था
पर साथी जब
साथ छोड जाये तो
सफ़र अकेले
काटना मुश्किल ही नही
नामूमकिन हो जाता हैं... 

क्या ?
आत्मा के जाने के बाद
शरीर जिन्दा होता हैं क्या ???

भाई,
हिम्मत कर के
कभी किसी
मृत दिखनेवाले
जिन्दा शरीर को छू
कर देख लो
शरीर जिन्दा होता हैं
बग़ैर आत्मा के भी... 

- सुरेश तु. सायकर 

पावसाळी सेल...

काही आठवणीतील भावना आहेत
विकायच्या
पावसात भिजलेल्या...

पण
हळव्या भावनांना
अन पावसात भिजून
चुरगळलेल्या नोटेला
किंमत असते शून्य
व्यवहारी जगात...

म्हणूनच न दिसणाऱ्या
फक्त जाणीव करून देणाऱ्या
चलनी व्यवहारात
खोट न खावू देणाऱ्या
भावनांचा
पावसाळी सेल लावलाय....

डिस्काऊंट ???
शंभर टक्के
म्हणजे फुकटातच
कारण भावनांना किंमतीचे
लेबल नसते
त्याला असतो
तलम न दिसणारा धागा
ज्याला दिसेल त्याची ती भावना
न दिसणाऱ्याला
जाणवेल
पावसाची विनाकारणांची
रिपरिप....


-सुरेश तु. सायकर

"रेखाओं का खेल है मुक़द्दर"....कैफ़ी आज़मी

गुणगुणावीशी वाटणारी, हृदयाच्या जवळची असणारी, प्रेरित करणारी, जगण्याला बळ देणारी, उभारी देणारी, ऐकल्यावर अंगावर काटे येणारी, वैफल्यातून बाहेर काढणारी, अश्या गाण्यांची शब्दरचना करणारे जे कोणी असतात ते खरे गीतकार. त्यात कैफ़ी आज़मींचा कितवा नंबर लागेल हे तानसेन काय तर कानसेन देखील सांगू शकणार नाही, कारण त्या काळात त्यांच्यासोबत त्यांच्यासारखेच, अनेक प्रतिभाशाली गीतकार होते. कैफ़ी आज़मीचा नंबर हा वेगवेगळ्या फॉर्म मध्ये जर मोजला तर इतरांपेक्षा जरा जास्त वरचा लागेल. याला कारण म्हणजे त्यांचे शायरीवरचे प्रेम आणि त्यावर असणारी हुकूमत. शब्दांना लीलया खेळवणे, हि खरंतर दैवी देणगी म्हणावी लागेल आणि कैफ़ी आज़मी यांनी यामध्ये महिरात हासील केलेली होती.

कैफ़ी आज़मींच्या अनेक चित्रपटातील गाण्यांपैकी, 'अर्थ' या चित्रपटातील "तुम इतना जो मुस्कुरा रहे हो, क्या गम है जिसको छुपा रहे हो" हे गाणे, उत्तोमत्त उदाहरण म्हणावे लागेल. त्यातली सगळीच कडवी, नव्हे तर सगळेच शब्द इतके प्रभावी आहेत कि, कोणालाही आपल्या व्यक्तिगत आयुष्यात जवळची वाटावीत. या गाण्यातली सगळीच कडवी आवडती आहेत. कमी-जास्त, डावे-उजवे असे, एकही नाही. पण हे एक कडवे म्हणजे कळस आहे, "रेखाओं का खेल है मुक़द्दर, रेखाओं से मात खा रहे हो, क्या गम है जिसको छुपा रहे हो..."

व्यक्तिगत आयुष्यात, एखादा जेव्हा आपल्या क्षेत्रामध्ये प्रयत्नांची पराकाष्ठा करून देखील यश मिळत नाहीये म्हणून नशीबाला दोष देऊन हताश होतो. तेव्हा त्याच्या मनामध्ये अनेक विचारांचे काहूर माजलेले असते. क्या अच्छा और क्या बुरा, याचा काहीच मेळ लागत नाही. सगळेच वाईट, या नकारात्मक निष्कर्षापर्यंत तो जेव्हा पोहचतो, तेव्हा त्याच्या मनात स्वतःला संपवावे, असेच काहीसे नकारात्मक विचार येतात. यश मिळत नाही म्हणून आयुष्य संपवणारे अनेक आहेत. पण जिद्दीने लढून उभारी घेणारे कमीच. अश्या कमी लोकांमध्ये, करून दाखवण्याची जिद्द असते. पण पडत्या काळात भोगाव्या लागलेल्या हालापेष्टांना त्यांनी तिलांजली मात्र दिलेली नसते. आपल्याला भोगाव्या लागलेल्या त्रासाला त्यांनी शब्दात उतरवून अशी झाल चढवली कि, ऐकणारा मुग्ध होऊन जाणार यात शंकाच नाही.  पण भोगावा लागलेला त्रास, सहन करावी लागलेली अहवेलना, हि अशी एक दुखरी नस असते कि, जी दाखवताही येत नाही, तोंडी सांगता देखील येत नाही. पण हो.... "युनिव्हर्सल पेन" असल्याने शब्दात जरूर मांडता येते. शब्दात व्यक्त होणे प्रत्येकालाच शक्य नाही आणि म्हणूनच दर्जा राखणारे गीतकार अगदी बोटावर मोजणारे होऊन गेले. त्यापैकीच एक...कैफ़ी आज़मी.

यातल्या प्रत्येक कडव्यांवर जर लिहायचे म्हंटले तर खूपच मोठा शब्दांचा भांडार खोलावा लागेल. आणि तसेही प्रत्येकाला त्या कडव्यांचा, शब्दांचा, मतितार्थ वेगवेगळा जाणवू शकतो आणि तो लाज़मी आहे. खरं तर सुरुवातीच्या कडव्यापासून श्रीगणेशा व्हायला हवा होता, पण इथे मात्र शेवटापासून झाली आहे. आपण हेदेखील सकारात्मकपणे घेऊयात....जसा एव्हरेस्ट हा पायथ्यापासून चढून, टोकावर गेल्यावर स्वप्नपूर्तीचा आनंद देतो. अगदी तसाच आनंद, या गाण्याबाबत देखील आपण घेऊयात.

- सुरेश तु. सायकर                   
 
                

जान तेरे नाम....

कॉलेजला जायला लागल्यावर, नाही म्हंटलं तरी वेगळीच नशा चढते. एकतर पूर्ण वेळ शाळेमधून सुटका होऊन काही तासांच्या कॉलेजरूपी एका  वेगळ्याच जगात तुमचे आगमन झालेले असते. मग अश्यावेळी बराच वेळ हाताशी असतो. मग तो सत्कारणी लावायचा की, घरच्यांच्या स्वप्नांना हरताळ फासायचा, हे ज्याच्या त्याच्या हातात असते. त्यातल्यात त्यात जर तुम्हाला व्यसन असेल तर मग विचारूच नका. मग ते आणखीनच उफाळून येते. काही व्यसनं चांगली असतात, पैकी मला लागलेलं कमी पैश्यात भागवता येणारे व्यसन म्हणजे वाचन आणि चित्रपट.

पण "खिशात चिल्लर आणि स्वारी समजतीये स्वतःला उद्योगपती भुल्लर," अशी अवस्था. पण त्यालाही पर्याय होता, मॉर्निंग शोज, आणि परवडणारे थिएटर म्हणजे, विजय टॉकीज, डेक्कन टॉकीज, अलका टॉकीज. अशातच एकदा डेक्कन टॉकीजला कॉलेज लाईफवर एक चांगला रोमँटिक 'पिच्चर' लागलाय, असं मित्राकडून समजलं (ज्याला मैत्रीण होती आणि त्याने तिच्यासोबत पिक्चर (त्याच्या भाषेत 'पिच्चर' ) पाहिलेला होता ....एकदा नव्हे... दोनदा नव्हे...तीन वेळेला....असो.). मग चिल्लरची जमवाजमव झाली आणि स्वारी (अर्थात एकटाच...स्वतःचेच पैसे जमवता-जमवता नाकी ९ यायचे) दुसऱ्याच दिवशी सरळ मॉर्निंग शो साठी डेक्कन टॉकीजवर. साधारण ९ किंवा १० रुपये तिकीट असावे (मॉर्निंग शो ला रेट कमी आणि आमची उडी फक्त स्टॉल पर्यंतच...पडद्याच्या अगदी समोर.... पुन्हा असो).

बाहेर पोस्टर पहिले, हिरो अनोळखी, हिरॉईन अनोळखी आणि पिक्चरचे नाव होते "जान तेरे नाम". डेक्कन टॉकीजला पार्किंगसाठी जागा मोठी होती. तिथे जास्त सायकली आणि अगदी बोटावर मोजाव्यात एवढ्या दुचाकी असायच्या. चारचाकी एखाद दुसरी असायची ती देखील जर फॅमिली साठी एखादा चांगला पिक्चर लागलेला असेल तर. लोखंडी गेट मधून आत प्रवेश केला कि, आवारातून जाताना डाव्या बाजूला सायकल स्टॅन्ड, जर पिक्चर हाउसफुल असेल तर उजव्या बाजूने पाठीमागे सायकली लावायला जागा असायची. डाव्या बाजूला तिकीट खिडकी, आणि तिच्या समोर एक आडवा, कमरेच्या थोडा वर असलेला लोखंडी बार. जेणेकरून कितीही गर्दी असली तरी तिकीट खिडकीपाशी पब्लिक लाइनीमध्येच येऊ शकेल. स्टॉलचे तिकिट, म्हणजे वेगळा रंग बऱ्याचदा पांढरा असायचा (तिकिटाचे दर आधीच कमी असल्याने, लो कॉस्ट), ड्रेस सर्कल अन बाल्कनीच्या तिकिटांचा रंग वेगवेगळा. साधारणपणे, पहिल्या ४ ते ५ रांगा स्टॉलसाठी असायच्या. गर्दी असेल तर तिकिटावर दिलेल्या नंबरच्या, पहिल्या, दुसऱ्या सीट वरच बसावं लागायचं पण जर गर्दी कमी असेल तर मग मज्जा, ४थ्या किंवा ५व्या सीट वर आरामात सरकायचे. जर गर्दीच नसेल तर मग हळूच, स्टॉल ओलांडून अप्पर कडे सरकायचे. असो.

पिक्चर कॉलेज लाईफवर आधारित, त्यातल्या त्यात लव्ह स्टोरी आणि कळस म्हणजे गुणगुणावी वाटावीत अशी ९०ची मस्त गाणी. त्यात अस्मादिक, कॉलेजकुमार, मग रिलेट व्हायला किती वेळ लागतोय. स्टोरी म्हणजे आधी भांडणं, मग प्रेम, बाप व्हिलन, मग दुरावा, मग दोघांची  ताटातूट आणि हिरो सरळ हिरोईनच्या घरी, "तेरेसे मॅरेज करनेको मैं बम्बई से गोवा आया....पर मेरे को तेरे डॅडने रेड सिग्नल दिखलाया....फादर से क्या मुझे लेना तेरे, मैं चाहू तुझको तू चाहे मुझे....ये अक्ख्खा इंडिया जानता हैं, हम तुम पे मरता हैं...दिल क्या चीज हैं जानम अपनी जान तेरे नाम करता हैं..." (गुगल्ड नाही केलं....बरीचशी गाणी अजून तोंडपाठ आहेत... असो.) पिक्चरची पूर्ण स्टोरी इथे देणार नाहीये...तेव्हा मस्त पावसामध्ये...गरमागरम भजी खात, घरीच ऑनलाईन जर पाहिलात, तर नक्कीच आवडेल, याची गॅरंटी देतो.  नेहमीप्रमाणे पिक्चरचा शेवट...गोड.

बास्स....ना यार....अजून काय पायजे.....पब्लिक, म्हणजे आम्हीच...जाम खुश. आता नक्की आकडा  लक्षात नाही पण पिक्चर बऱ्याच वेळा पहिला. करियर, स्ट्रगल या गोष्टी जश्या समजायला लागल्या आणि नंतरच्या काळात रोनित रॉयला मिळालेल्या कमी संधी पाहता, एका गोष्टीचं खूप वाईट वाटलं, फिल्म इंडस्ट्रीमध्ये फक्त चांगला अभिनेता असणं, चांगला लूक असणं, फक्त एवढंच महत्वाचं नाहीये....... लक मंगताय ना भाय....


- सुरेश तु. सायकर   

शब्द...

शब्दांत मांडलेले,
शब्दांत गुंतलेले,
शब्दांचा भासे जणू हा खेळ नवा
मांडलेले, गुंतलेले
शब्द शोधिती खाणाखुणा....


शब्द, मित्र कधी
तर कधी शत्रू भासतो,
शब्दांची मोहमाया
अलंकारीत भंडारा उधळून
सहज फसवतो....





शब्दांत व्यक्त होणे
शब्दांत गुज करणे
शब्दांचा तर हा खेळ जुना
पाहुनी दुःख
शोधिती व्यक्त होण्या
शब्द, शब्दांची आर्त भावना.....


- सुरेश सायकर    
    

नात्यांच कपाट...

कपाट भरलेलं होतं पूर्ण
उपयोगी, निरुपयोगी
सगळंच अस्ताव्यस्त
पसरलेलं
माझ्यासारखंच.....

शेवटी मनाचा हिय्या केला
एके दिवशी उघडलंच
प्रत्येक कप्पा
आयुष्यातल्या प्रत्येक टप्प्या
सोबत जोडलेला होता...
काही जोडलेल्या होत्या
गोड आठवणी
तर काही न आठवाव्यात अश्या,
काहींना येत होता वास
नव्याचा
तर काहींना जुन्याचा......

एका क्षणी
सगळेच असावेत असं वाटू लागलं
टाकावं की जपावं
यात द्वंद झालं
शेवटी स्वतःच, स्वतः सोबत
पुन्हा एकदा हरायचं ठरवलं......

नात्यांच कपाट
कधीतरी आवरण्यासाठी
पुन्हा एकदा बंद केलं....

-सुरेश सायकर

पहिला पाऊस...

इजा कडकडायला लागल्या

तशी माय गोधडी बाजूला सारून

बाहेर आली

दोन चार महिन्यांपूर्वी कधीतरी 

चिपाडाच्या लिपलेल्या

पोपडे उडालेल्या भिंतीचा आधार घेऊन

उभी राहिली

एकटक बघत आकाशकडं

आबा सारखी...

आबा बघायचे तेव्हा

आग ओकत होता

सगळंच करपवून टाकत होता

खिश्यासोबत 

जिंदगानीलापण...

आबा हरलं

घशाला कोरड येईपर्यंत विनवणी करत

थकलं

पण सावकाराला पाझर कसला फुटणार

त्याच्या लालसेची विहीर 

हजार परोस खोल

त्याच्यात कितीबी पाणी ओता

ते कायम तळाशीच राहणार

मुद्दल सारखं... 

मायनं लांबूनच बघितलं आबाला 

झाडाच्या फांदीवर दोर टाकताना

तशी पळत सुटली

वाऱ्यागत

आवाज दिला पण तो पण

बेईमान झाला त्यादिवशी

पोहचतच नव्हता कारण

वारं उलटीकडं वाहत होतं

नशीबासारखं...

वाळलेल्या फांदीला

लटकलेलं आबा

पार फाट्यावरून दिसत होतं

कारण जिकडं बघावं तिकडं 

सगळंच करपलेलं

पार उजाड झालेलं माळरान...

सगळी वस्ती जमा झाली

माय नुसतीच बघत होती

फांदीकडं

कारण तिचा संसार मोडला होता

पण फांदी मोडलेली नव्हती 

एवढी वाळलेली असूनही...

दिवस पार पडले

पण मायची इच्छाच

आटून गेलेली

आबा गेल्यापासून तिनं धरलेलं अंथरूण

आज सुटलं...

ओट्यावर उभी राहून ती 

ढगांकडे एकटक बघत होती

दोघांमध्ये निशब्द संवाद चालू होता

तो गडगडत होता

की, उशीरा आल्याचे प्रायश्चित करत होता

कुणास ठाऊक..

सकाळ पासून सुरू झालेला 

दोन दिवसानंतर थांबला

अचानक हत्तीचं बळ माय मध्ये संचारलं

कायम डोक्यावर असणारा पदर

खांद्यावरून खाली घेत

कमरेला खोचून

कुदळ हातात घेऊन उभी राहिली

त्याच झाडासमोर

एकटक फांदीकडं बघत...

फांदीवर कोवळीशी 

पालवी फुटलेली होती

संसार जरी मोडला होता

पण माय मोडलेली नव्हती 

कुंकवाचा धनी गमावल्यावर ही

कारण तिच्या जगण्याला

आता नवीन

पालवी फुटलेली होती

लढण्याची....

@सुरेश तुळशीराम सायकर

"ती"....

अनुभवलंय का तू मला,
कि फक्त भोगलंयस,
नजरेनं...


अनुभवणं म्हणजे काय ?
हे तरी माहिती आहे ?  
ग्रीष्मातल्या काहिली करणाऱ्या रानात,
आसुसलेल्या ढेकळांमध्ये,
जेव्हा पाटाचं पाणी वाहत तळपायाला येऊन लागतं,
तेव्हाचं तापलेल्या मातीचं आणि पाण्याचं एकजीव होणं,
कधी अनुभवलंय...


ते अनुभव,
ते अनुभवलंस तरच समजेल,
उपभोगणं आणि अनुभवणं यातला फरक....  
  

एकजीव होणं,
आणि हक्काचं म्हणून कधीही पायदळी तुडवणं,
यातला फरक जेव्हा समजेल,
तेव्हाच समजेल, "ती"....




- सुरेश तुळशीराम सायकर

इमान...

थोडक्या भुरळीला भुलणाऱ्या,
आज इथं तर उद्या तिथं,
अश्या टुणकन उड्या मारणाऱ्या खोट्या माणसा,
इमान....जनावरांकडून शिक....

भुकेला असताना घासातला घास दे,
जीवाला जीव तो देईन,
पण माणूस नावाचा मतलबी प्राणी,
उद्या तोच तुझा घास हिरावून घेईन....

तू भुकेकंगाल होणार नाहीस,
मात्र, गलितगात्र होशील,
अश्या पाठीतल्या वारांनी,
दिसली नाही जरी ती जखम,
भळभळत मात्र राहीन आयुष्यभर....अश्वत्थामासारखी...

एवढं घडून गेल्यावर,
एकच विनंती करीन,
माणसांवरचा विश्वास उडू देऊ नकोस कधीच,
कारण सैतान डोक्यात अन,
निर्मळता हृदयात असते.... कधी कधी....

पण हे मात्र खरं,
माणसातला चांगला, वाईट, 'माणूस' ओळखायला,
'अनुभव' अनुभवायलाच लागतो,
रक्ताच्या ग्रुप सारखा, पॉझिटीव्ह...निगेटिव्ह,
नाहीतर तो बाजारात उघड्यावर विकला गेला असता,
किंवा मागवता आला असता ऑनलाईन...स्पेशल ऑफरमध्ये...

म्हणूनच म्हणतो,
माणसातल्या 'माणुसकीला' विसरणाऱ्या माणसा,
इमान....जनावरांमध्ये शोध...

- सुरेश तुळशीराम सायकर     

अवकाळी...

तू असाच हायेस फसवा
न सांगता येनारा
हाताशी आलेलं पोर
आन हाताशी आलेलं पीक येकसारखंच असतंय
कवा धोका देत्याल पत्त्याच नाय
पन त्याला कारणीभूत असतीया संगट
आन बुरी वावटळ
जी तू घिवून येतुस कवा बी
ढगांच्या संगटीनं
आन उधळून लावतुस समदा डाव
सुखाच्या भाकरीचा
मग फिराया लागतंय वनवन करत
हातात सात बारा घिवून दारोदार
कोरा कराया
पन त्यो हुत नसतु सहज
त्याला लागतीया
शाई
लाल रगताची....

- सुरेश सायकर